ΣΤΗΣ ΚΑΡΥΔΙΑΣ ΤΟΝ ΙΣΚΙΟ - ΓΙΩΤΑ ΦΩΤΟΥ

Γράφει ο Γιάννης Ζαραμπούκας.

Παράξενο δέντρο η καρυδιά.   
Ο ίσκιος της βαρύς, τα φύλλα της πικρά, μα οι καρποί της νόστιμοι.      
Παράξενο δέντρο η καρυδιά.   
Δέντρο ανθεκτικό, με σκληρό κορμό και ρίζες βαθιές. 
Δέντρο που εγκυμονεί κινδύνους, μιας κι αν χαλαρώσεις για πολλή ώρα κάτω από τον ίσκιο της κινδυνεύεις να χαθείς, λέει ο ελληνικός λαός. . .             

Μια καρυδιά λοιπόν, «πρωταγωνιστεί» στο νέο βιβλίο της συγγραφέως Γιώτας Φώτου, που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τον τίτλο «Στης καρυδιάς τον ίσκιο». Μια καρυδιά που απλώνει τα κλαδιά και τις ρίζες της ανεξέλεγκτα. Τα πυκνά κι αδιαπέραστα φύλλα της δημιουργούν ίσκιους και σκιές, που βυθίζουν στο «σκοτάδι» το σπίτι της οικογένειας του Θύμιου Λυμπέρη και διαδραματίζουν ρόλο καθοριστικό στην πορεία του κάθε μέλους της. . .

Μια καρυδιά με παρουσία συμβολική καθ’ όλη την πορεία του βιβλίου, το οποίο τοποθετείται στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα και την χρονική περίοδο 1908-1958. Τα ιστορικά γεγονότα του διαστήματος εκείνου -από τους Βαλκανικούς Πολέμους, την μικρασιάτικη καταστροφή, τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου, αλλά και λίγο ύστερα στην εποχή των μεταναστευτικών κυμάτων για Αμερική και Καναδά- επιλέγει να χρησιμοποιήσει ως καμβά η συγγραφέας Γιώτα Φώτου για να κεντήσει επάνω του, την ιστορία του νέου της μυθιστορήματος. Μέσα από το οποίο μας αφηγείται την πορεία, στα δυσβάσταχτα εκείνα χρόνια, δυο οικογενειών, κατοίκων ενός ορεινού χωριού του νομού Ευρυτανίας. Της  οικογένειας του Θύμιου Λυμπέρη κι αυτή του Τόλια Ταρούση.

Η κυρία Φώτου συνδυάζοντας τον σφιχτοδεμένο, ουσιώδη κι απόλυτα περιγραφικό τρόπο γραφής της, με τη συγγραφική δεινότητα που την χαρακτηρίζει συνθέτει μία γοητευτική μυθιστορηματική ιστορία. Μία ιστορία όμως, άκρως αληθοφανή για την εποχή στην οποία αναφέρεται. Μία ιστορία που αναδίδει ένα ιδιαίτερο άρωμα, άρωμα που ξυπνά έντονα συναισθήματα και μνήμες. Ένα άρωμα που διέπεται από νοσταλγία, πίκρα, θλίψη και πόνο. Άρωμα που περιέχει στοιχεία θανάτου, που ζέχνουν, τα οποία ωστόσο καλύπτονται έστω και πρόσκαιρα από την ευωδιαστή μυρωδιά της αισιοδοξίας και της ελπίδας!

Μία ιστορία, λοιπόν, μέσα από την οποία η συγγραφέας αναβιώνει μία καθημερινότητα δυσβάσταχτη. Καθημερινότητα ποτισμένη με τη στυφάδα των προβλημάτων και των σκληρών συνθηκών διαβίωσης της εποχής, και ιδιαίτερα των κατοίκων αρκετά ορεινών περιοχών. Περιοχών ξεχασμένων όχι μόνο από το κράτος και τους ανθρώπους, αλλά πολλές φορές και από τον ίδιο το Θεό...             

Μία καθημερινότητα, στην οποία πρωταγωνιστούν άνθρωποι βιοπαλαιστές. Άνθρωποι δικοί μας, που τους συναντάμε συχνά στα πρόσωπα των παππούδων και των γιαγιάδων μας. Άνθρωποι ταπεινοί, που έζησαν την πείνα και τη φτώχεια, που τους ροκάνιζε καθημερινά τη ψυχή το άγχος για το αν η μέρα που ξημερώνει θα τους βρει στα πόδια τους, γερούς να εργαστούν και να προσφέρουν έστω και τα ελάχιστα αυτά που -με πολύ σκληρό κόπο και ιδρώτα- κερδίζουν, στην οικογένεια τους. Άνθρωποι που κοιτούσαν πάντα χαμηλά και τα όνειρα τους περιορίζονταν σε ένα καλό για τα παιδιά τους προξενιό. Άνθρωποι, όπως ο Θύμιος, η Άννα, η Βαγγελιώ, η Αγορή, η Θάλεια, ο Θανασός και πόσοι άλλοι με την ίδια μοίρα, που έζησαν εκείνα τα πέτρινα χρόνια, διάσπαρτοι απ’ άκρη σ’ άκρης της Ελλάδας.

Η συγγραφέας συγκεκριμένα για να μας κοινωνήσει στιγμές από τη ζωή των δύο οικογενειών κάνει χρήση δύο αφηγηματικών φωνών. Αρχικά, χρησιμοποιεί την πρωτοπρόσωπη αφήγηση, όπου ο αναγνώστης συναντά την Θάλεια -κόρη του Θύμιου και της Άννας-, για να αναφερθεί στην καθημερινότητα της οικογένειας Λυμπέρη. Παράλληλα όμως, χρησιμοποιεί και τριτοπρόσωπη αφήγηση, όχι μόνο για να μας συστήνει την οικογένεια του Τόλια Ταρούση, αλλά και να μας παρουσιάσει τη δική της δύσκολη κι αβέβαιη καθημερινότητα, εστιάζοντας κυρίως στον μικρό γιο της οικογένειας τον Δημοσθένη.

Ο αναγνώστης δένεται συναισθηματικά με την Θάλεια. Συμμερίζεται τον φόβο της για τις σκιές που έχουν πλημμυρίσει το σπίτι της και καθορίζουν την κακή μοίρα της οικογένειας της. Συμπονεί την Άννα για την ευθραυστότητα της ψυχής της. Χαμογελά με την Αγαθούλα –την μικρότερη αδερφή της Θάλειας- που παρά τα προβλήματα, που αντιμετωπίζει η οικογένεια της, δε ξεχνά ποτέ να ονειρευτεί και να κάνει σκέψεις ελπιδοφόρες! Θαυμάζει την Αγορή, την γυναίκα του Τόλια Ταρούση για την παλικαρίσια συμπεριφορά της, κόντρα σ’ όλα εκείνα τα εμπόδια που ορθώνονται στο δρόμο της και δυσχεραίνουν την ανατροφή των παιδιών της.  Θυμώνει με τον Τόλια κι αργότερα με τον γιο του, τον Δημοσθένη, και τις πράξεις τους, που έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις ζωές «αθώων» ανθρώπων!

Προσωπικά, λοιπόν, το νέο μυθιστόρημα της κυρίας Φώτου μπορώ να πω ότι με καθήλωσε, με μάγεψε με την απλότητα του, καθώς και τις συγγραφικές ποιότητες που το διακρίνουν! Ειδικότερα, κάποια από τα στοιχεία που ξεχώρισα είναι:               

Πρώτα από όλα, το κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος, το οποίο δεν είναι άλλο από την μετανάστευση. Ένα θέμα πραγματικά επίκαιρο, το οποίο παρουσιάζεται με σεβασμό, έμμετρα και χωρίς μελοδραματισμούς. Η συγγραφέας με την λιτότητα του λόγου της και τα συναισθήματα να καλλιεργούνται μέσω των ίδιων των γεγονότων, αναφέρεται στο πρόβλημα της μετανάστευσης, κάνοντας μία εύλογη προσπάθεια αναζήτησης των βαθύτερων ριζών του προβλήματος αυτού, μέσα από την παρακολούθηση της πορείας της ελληνικής ιστορίας εκείνων των χρόνων! Η χρήση κάποιων μεταφυσικών επίσης στοιχείων, στοιχείων με συμβολικό κατά κύριο λόγο χαρακτήρα, είναι ένα από τα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά του βιβλίου.  Στοιχεία, όπως οι σκιές που διακρίνει η Θάλεια. Σκιές που όντως θα μπορούσαν να συμβολίζουν το κακό και τις παγίδες που στήνει αυτό στους ανθρώπους για να λαθέψουν και να πληγωθούν. Μα, κάλλιστα θα μπορούσαν να αποτελούν και τους εξωτερικευμένους φόβους της πρωταγωνίστριας. Φόβοι που την κρατούν δέσμια τους, καθρεφτίζουν την ανασφαλή πλευρά του χαρακτήρα της και λειτουργούν ως «ανθυποβολή» καθορίζοντας την εξέλιξη που ΄χει στο χρόνο η ζωή της!

Ακόμη, ένα στοιχείο που νομίζω πως καθιστά αυτό το μυθιστόρημα ξεχωριστό είναι το λαογραφικό στοιχείο, που αναδύεται από κάθε του σελίδα. Η γενναιόδωρη αυτή αναφορά της συγγραφέως σε ήθη και έθιμα ξεχασμένα της εποχής εκείνης, σε δεισιδαιμονίες, θρύλους και παραδόσεις, σε μικρές καθημερινές συνήθειες των ανθρώπων τότε. Χαρακτηριστικό πραγματικά θαυμαστό, διότι μέσω αυτού «παραμένουν στη ζωή» στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού μας, τα οποία έχουν την ευκαιρία να ταξιδέψουν στο χρόνο!         
    
Ολοκληρώνοντας, λοιπόν, η κυρία Φώτου έγραψε ένα αμιγώς κοινωνικό μυθιστόρημα, μέσα απ’ τις σελίδες του οποίου θα ταξιδέψεις όμορφα σε μια εποχή σκληρή, θα προβληματιστείς για κοινωνικά ζητήματα όπως η μετανάστευση και τα βαθύτερα αίτια αυτής,  θα συγκινηθείς, μα πάνω από όλα θα διδαχτείς πως αξίζει να δώσεις μάχη με κάθε δυσκολία, όσο κι αν ο ουρανός της ζωής σου γεμίζει ασφυκτικά με σύννεφα μαύρα, γιατί έστω και μια αχτίδα αισιοδοξίας είναι αρκετή για να θεμελιώσεις απάνω της τα όνειρα σου!

Και μη ξεχνάς φίλε αναγνώστη, πως υπήρξαν κάποτε άνθρωποι, που η ζωή τους φέρθηκε με τρόπο δυσάρεστο, μα εκείνοι προσπάθησαν σκληρά να τη ζήσουν όσο το δυνατόν καλύτερα… Καλή ανάγνωση!

Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Πρώτο έτος κυκλοφορίας 2017.
Περισσότερα για το βιβλίο: ​www.psichogios.gr/site/Books/show/1004027/sths-karydias-ton-iskio