ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ ΚΙ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΜΕΝΟΥΝ - ΕΛΕΝΑ ΦΕΡΡΑΝΤΕ

Γράφει ο Γιάννης Ζαραμπούκας.

Στο 3ο βιβλίο της σειράς της Τετραλογίας της Νάπολης, που έχει τον τίτλο «Αυτοί που φεύγουν κι αυτοί που μένουν», ο αναγνώστης συναντά την Έλενα Γκρέκο και  την Λίλα Τσερούλλο, τις δυο υπέροχες φίλες ενήλικες πια, να οδεύουν σιγά σιγά στο κατώφλι των 30 ετών και να χαράσσουν  -η καθεμιά με τον δικό της μοναδικό τρόπο- την πορεία της ζωής τους.

Με φόντο την Ιταλία της δεκαετίας  του 1970, μία έκρυθμη πολιτικά εποχή, όπου σημειώνονται πολυάριθμα επεισόδια μεταξύ οπαδών του κουμμουνισμού και του φασισμού , η συγγραφέας Έλενα Φερράντε, συνεχίζει να ξετυλίγει πότε με γρήγορο ρυθμό, και πότε με ρυθμό αργό κι απολαυστικό τα νήματα  των γεγονότων που σημάδεψαν τις δύο φίλες, ζωγραφίζοντας σταδιακά τους πίνακες των ζωών τους.  

Η Λίλα, έχοντας εγκαταλείψει τον σύζυγο της, Στέφανο Καρράτσι και τις ανέσεις που της παρείχε γενναιόδωρα,  ζει πια με τον γιο της, Τζεννάρο, και τον Έντσο Σκάννο, δουλεύοντας σκληρά σε μια αλλαντοποιία. Οι συνθήκες εργασίας εκεί είναι αρκετά σκληρές και σε συνδυασμό με τις απέραντες καθημερινές της υποχρεώσεις απέναντι στο γιο της, τον Έντσο και το σπίτι τους , δυσχεραίνουν την καθημερινότητά της. Μια καθημερινότητα μονότονη,  καθημερινότητα όμως που της εξασφαλίζει ασφάλεια μέσα από τις ρουτίνες που την ακολουθούν. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον λοιπόν, προσπαθεί να αναθρέψει τον γιο της, παρέχοντας του όσο το δυνατόν περισσότερα εφόδια για να γίνει «έξυπνος» και να τα καταφέρει καλύτερα από ‘κείνη. Τα γεγονότα πολιτικά, κοινωνικά, μα κι αυτά που σχετίζονται με τους ανθρώπους της παλιάς της γειτονιάς  έρχονται και φεύγουν, εκπλήσσουν, σοκάρουν μα δεν αγγίζουν την Λίλα!     
Για πόσο όμως θα μένει απαθής;       
Για πόσο αυτά θα έχουν ρόλο δεύτερο στη ζωή της;

Η Έλενα Γκρέκο, έχοντας τελειώσει το Πανεπιστήμιο της Πίζας, αλλά και εκδώσει το πρώτο της μυθιστόρημα το οποίο σημειώνει μεγάλη αναγνωστική πορεία, γεύεται για λίγο καιρό την επιτυχία και την αποδοχή από σημαντικά πρόσωπα του πνεύματος, ενώ παράλληλα ετοιμάζεται να παντρευτεί τον Πιέτρο Αϊρότα, που αν και σχετικά νέος, η πανεπιστημιακή του καριέρα φαντάζει λαμπρή. Κοπιάζει αρκετά να αφήσει για πάντα πίσω της τις φτωχογειτονιές της Νάπολης, τους ανθρώπους των παιδικών της αναμνήσεων και να χτίσει μια νέα ζωή. Ζωή φωτεινή, άνετη, ευτυχισμένη πλάι στον Πιέτρο και την οικογένεια Αϊρότα. Η μητρότητα της χτυπά την πόρτα, τα χρόνια περνούν, η συγγραφική της ιδιότητα ξεφτίζει. Εγκλωβίζεται σε μια άνευρη καθημερινότητα, με τις ιδιότητες της μητέρας, της συζύγου και της νοικοκυράς να διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Ψάχνει απεγνωσμένα γι’ αυτό το «κάτι» που θα της χαρίσει έμπνευση, θα πυροδοτήσει την δημιουργικότητα και την φαντασία της και θα συνδράμει στο να γράψει το επόμενο βιβλίο της.
Τι γίνεται όμως, όταν το παρελθόν –απ’ το οποίο καιρό προσπαθεί να ξεφύγει- εμφανίζεται αναπάντεχα μπροστά της;           
Όταν πρόσωπα των παιδικών της αναμνήσεων κατακλύζουν τη ζωή της;    
 
Σε μία ταραγμένη γενικά κοινωνία, μία κοινωνία ρευστή, κοινωνία όπου κυριαρχεί μία υποψία ανάπτυξης, κοινωνία που εδρεύουν οι ταξικές και οι πολιτικές ειδικότερα διαφορές, οι οποίες κοντραρίζονται διαρκώς μεταξύ τους, η Έλενα Φερράντε με την απαράμιλλη λογοτεχνική και καθάρια γραφή της, μας καθιστά κοινωνούς των εξελίξεων που πλήττουν τις ζωές των δύο ηρωίδων. Ζωές που άλλοτε εφάπτονται, κι άλλοτε απομακρύνονται επικίνδυνα. Ζωές που τις ενώνουν άρρηκτα όμως, αναμνήσεις και πρόσωπα του παρελθόντος, που ξεπηδούν αναπάντεχα μπροστά τους κι αναθερμαίνουν ίσως τη φιλική σχέση της Έλενας και της Λίλας, σχέση  ζωής, που πορεύεται στο χρόνο και περνά διαφορών ειδών «σκαμπανεβάσματα».

Σχέση που  ακροβατεί  σε σχοινί έτοιμο να σπάσει και φλερτάρει διαρκώς με τον κίνδυνο να συνθλιφτεί από ανείπωτα συναισθήματα, ανομολόγητες σκέψεις και πικρές διαπιστώσεις, που αφήνουν γεύση στυφή στις ηρωίδες!

Η αλήθεια είναι πως αν η Έλενα Φερράντε στο προηγούμενο βιβλίο της σειράς «Το νέο όνομα», έπλεξε την αθέατη πλευρά της Έλενας, την σκοτεινή ίσως πλευρά του χαρακτήρα της, σε αυτό το βιβλίο την ενισχύει ακόμα περισσότερο, τροφοδοτώντας την διαρκώς με σκληρές σκέψεις που αφορούν την Λίλα, καθώς και με τις γνωστές της ανασφάλειες, τις αδυναμίες, τα αισθήματα κατωτερότητας και τις φοβίες που την διακατέχουν και που έρχονται στην επιφάνεια συχνά πυκνά, όταν η εικόνα που με τόσο κόπο έχτιζε για να ξεφύγει από τις ταπεινές της ρίζες,  βιώνει πλήγματα…    

Στο μυθιστόρημα αυτό επίσης, είναι έντονη η παρουσία των πολιτικών πεποιθήσεων, αλλά και συγκρούσεων. Βλέπουμε πρόσωπα του παρελθόντος και συγκεκριμένα των παιδικών αναμνήσεων της Λίλας και της Έλενας να εμφανίζονται ξανά στο προσκήνιο και να μας απασχολούν για τα πολιτικά τους φρονήματα. Βλέπουμε τις δύο φίλες και πρωταγωνίστριες να εκφράζουν τις πολιτικές και φεμινιστικές τους απόψεις τους, να λαμβάνουν την ανάλογη θέση και να δρουν με θάρρος, πράττοντας έχοντας αυτές ως μοναδικό γνώμονα.    

Παράλληλα, η Ιταλίδα συγγραφέας ειρωνεύεται, με λεπτότητα τους  καλλιεργημένους ανθρώπους των μεγαλοαστικών τάξεων, για το γεγονός πως όλη τους η ζωή περιστρέφεται γύρω από έναν άξονα, αυτόν του «φαίνεσθαι», ενώ ταυτόχρονα κατακρίνει τις συμπεριφορές τους, τον βαρύγδουπο και βερμπαλιστικό τρόπο με τον οποίο εκφράζονται και τοποθετούνται κοινωνικά, πολιτικά, αλλά και γενικότερα στη ζωή τους, τρόπο επιτηδευμένο, ανούσιο, κενό.

Τέλος, η συγγραφέας καταπιάνεται μέσα απ’ τις σελίδες του με μία ποικιλομορφία θεμάτων, θεμάτων που έχουν στο επίκεντρο τους την γυναίκα.  Θα μπορούσε να πει κανείς πως στο 3ο αυτό μέρος η συγγραφέας ενδιαφέρεται για την γυναίκα στις διάφορες εκφάνσεις της ζωής της, την πετυχημένη επαγγελματική της πορεία, την ρουτινιασμένη καθημερινότητα της νοικοκυράς-συζύγου που την εγκλωβίζει στη δίνη της και απομυζεί την ενεργητικότητα και το ενδιαφέρον της για ζωή, τον ρόλο της γυναίκας ως μητέρα, αλλά και την πολιτική στάση και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να την εκφράσει, ενώ τέλος εκτενές είναι κι εκείνο το κομμάτι του κειμένου που αφορά την σεξουαλική ζωή της γυναίκας, κομμάτι στο οποίο η συγγραφέας γίνεται λιγάκι πιο τολμηρή και πιπεράτη!

Ολοκληρώνοντας, λοιπόν, το «Αυτοί που φεύγουν κι αυτοί που μένουν» είναι με βεβαιότητα -τουλάχιστον από τη δική μου πάντα πλευρά- το καλύτερο μέχρι στιγμή βιβλίο της σειράς! Σε αυτό, η συγγραφέας Έλενα Φερράντε συνδυάζει με τρόπο ισορροπημένο και αδιαμφισβήτητα πετυχημένο την άκρατη εικοπλαστικότητα της λυρικής γραφής της,  τους κοινωνικούς της προβληματισμούς που καθρεφτίζονται μέσα απ’ τις ζωές των δύο υπέροχων φίλων και τα γεγονότα κοινωνικά και πολιτικά της εποχής του ‘70, με αυτά που γεννήθηκαν από την φαντασία της και καθόρισαν με την παρουσία τους τον δρόμο ζωής που ακολούθησαν η Έλενα κι η Λίλα.

Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη. Πρώτο έτος κυκλοφορίας 2017.