Η ΑΛΛΗ ΓΚΡΕΪΣ - ΜΑΡΓΚΑΡΕΤ ΑΤΓΟΥΝΤ

 Η Μάργκαρετ Άτγουντ αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στο παγκόσμιο λογοτεχνικό στερέωμα. Με την διορατικότητα, την οξυδέρκεια και την αφηγηματική δεινότητα που την διέπουν ως συγγραφέα, έχει καταφέρει να παραμείνει μέχρι και σήμερα όχι μόνο ενεργή και δραστήρια όσον αφορά την συγγραφική παραγωγή, αλλά και στην πρώτη γραμμή των συγγραφέων – λογοτεχνών με διαχρονικό χαρακτήρα, που καταφέρνουν να εναρμονίζονται με την εποχή, και να μιλούν εύστοχα γι' αυτήν μέσα απ' το έργο τους.

Αφορμή του παρόντος κειμένου συνίσταται η ανάγνωση του μυθιστορήματος Η ΑΛΛΗ ΓΚΡΕΪΣ που αποτελεί επανέκδοση του μυθιστορήματος ΤΟ ΑΛΛΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΓΚΡΕΪΣ που είχε κυκλοφορήσει παλαιότερα απ' την ασημένια σειρά των εκδόσεων Ωκεανίδα. Την εξαιρετική μετάφραση της νέας έκδοσης του βιβλίου υπογράφει ο συγγραφέας-μεταφραστής Αύγουστος Κορτώ, ενώ το μυθιστόρημα κυκλοφορεί πλέον από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα, η Καναδή συγγραφέας θεμελιώνει ένα αμιγώς κοινωνικό μυθιστόρημα με πολιτικές προεκτάσεις. Πρόκειται ωστόσο για ένα μυθιστόρημα εντός του οποίου εντοπίζουμε και κάποια αμυδρά ίσως στοιχεία του αστυνομικού μυθιστορηματικού είδους, καθώς και στοιχεία των μυθιστορημάτων εποχής, κι αυτό γιατί η Μάργκαρετ Άτγουντ μέσα απ' την ιστορία που επιλέγει να μας αφηγηθεί αναπαριστά με περισσή γλαφυρότητα τις αμερικανικές κοινωνίες του 19ου αιώνα.

Κεντρικό πρόσωπο του μυθιστορήματος αποτελεί η τρόφιμος φυλακής Γκρέις Μαρκς, που εμφανίζει κενά μνήμης και είχε υπάρξει στο παρελθόν υπηρέτρια αξιομνημόνευτης ομορφιάς, η οποία κατηγορήθηκε στα δεκαέξι της, ως συνεργός για την διπλή ανθρωποκτονία του αφεντικού της και της οικονόμου του σπιτιού του. Για τον λόγο αυτό, η Γκρέις καταδικάστηκε σε θάνατο, ποινή ωστόσο που δεν εφαρμόστηκε ποτέ, μιας και γρήγορα μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη.

Ο αναγνώστης συναντά την Γκρέις Μαρκς στο σπίτι του διευθυντή των φυλακών, όπου τα πρωινά προσφέρει εθελοντική εργασία ως υπηρέτρια, με αφορμή την επίσκεψη του γιατρού Τζόρνταν, ο οποίος σε μία εποχή που η ιατρική και ειδικότερα η ειδικότητα της ψυχιατρικής κάνει δειλά τα πρώτα της βήματα, εξερευνά τις ποικίλες εκφάνσεις των ψυχικών ασθενειών. Μέσα λοιπόν απ' την καθημερινή, πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία της Γκρέις με τον γιατρό Τζόρνταν γινόμαστε κοινωνοί των εξομολογήσεων της. Εξομολογήσεις που μας περιγράφουν την καθημερινότητα της Γκρέις κατά τη διάρκεια των χρόνων που προσέφερε τις υπηρεσίες της ως οικιακή βοηθός, αλλά και των τριάντα εκείνων χρόνων του εγκλεισμού της στη φυλακή και στα φρενοκομεία, στα οποία νοσηλεύτηκε.

Η Καναδή συγγραφέας στηρίζοντας τον μύθο της σε πηγές της εποχής, οι οποίες σποραδικά αναφέρονται μες στις σελίδες του βιβλίου, δημιουργεί δύο κύριους αφηγηματικούς άξονες, που ξεδιπλώνουν σταδιακά την ιστορία της. Χρησιμοποιώντας την πρωτοπρόσωπη αφήγηση η Άτγουντ δίνει φωνή στην αινιγματική και αμφιλεγόμενη ως προς το ποιόν του χαρακτήρα της, κεντρική ηρωίδα του βιβλίου, την Γκρέις, την οποία θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε και ως αναξιόπιστο αφηγητή. Παράλληλα, η Άτγουντ χρησιμοποιεί και την τριτοπρόσωπη αφήγηση ώστε να αποστασιοποιηθεί απ' την ηρωίδα της και να μας την περιγράψει μέσα απ' την ματιά ενός τρίτου, και στην προκείμενη περίπτωση, μέσα απ' τα μάτια του γιατρού Τζόρνταν.

Κοινό στοιχείο που εντοπίζει κανείς και στους δύο αφηγηματικούς άξονες της συγγραφέως, είναι η εικονοπλαστικότητα που διέπει την γραφή της. Η συγγραφέας με άκρως παραστατικό και λεπτομερή τρόπο δημιουργεί απολαυστικές, ακριβείς περιγραφές, που μπορεί να είναι εκτενείς, αλλά δεν κουράζουν και δεν εμποδίζουν την ροή του μυθιστορήματος, που παρότι κυλά αργά, καταφέρνει να αιχμαλωτίσει τον αναγνώστη στα δίχτυα της, κι αυτό ίσως οφείλεται στο μυστήριο που κυριαρχεί γύρω απ' το όνομα της Γκρέις Μάρκς.

Η ιστορία της Γκρέις αποτελεί για την Μάργκαρετ Άτγουντ μίας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να τοποθετήσει στο μικροσκόπιο της τις κοινωνίες του 19ου αιώνα και μέσω της ηρωίδας της να ασκήσει κριτική, με τρόπο λεπτό και ειρωνικό, ευδιάκριτο μονάχα απ' τα μάτια ενός πεπειραμένου αναγνώστη, στην πατριαρχία και στις κοινωνίες που έχουν οικοδομηθεί επάνω της.

Η Άτγουντ ουσιαστικά μέσω της Γκρέις προσπαθεί να μας δείξει πόσο υποβιβασμένη ήταν κάποτε κοινωνικά η γυναίκα, η οποία εγκλωβισμένη σε μία πληθώρα “πρέπει”, “μη” κι απαγορεύσεων, διαδραμάτιζε συγκεκριμένους ρόλους στην καθημερινότητα της, ρόλους με αμέτρητους περιορισμούς, ζώντας πάντα στη σκιά των ανδρών. Ο τρόπος με τον οποίο οι πατριαρχικά διαμορφωμένες κοινωνίες της εποχής αντιμετώπιζαν τις γυναίκες, καθρεφτίζεται ξεκάθαρα στη στάση και στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκε η Γκρέις τόσο από τις αρχές, όσο και από τους υπεύθυνους της φυλακής και τους διάφορους γιατρούς που συνάντησε στα φρενοκομεία που νοσηλεύτηκε. Θαυμαστή ήταν η γενναία στάση της πρωταγωνίστριας έναντι όλων των εξωγενών αυτών παραγόντων, που θα έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στο αν τελικά θα κατάφερνε να παραμείνει στη ζωή!

Διαβάζοντας, λοιπόν, το μυθιστόρημα της Άτγουντ μπορώ να πω ότι συμπάθησα και συμπόνεσα ειλικρινά την ηρωίδα της, παρότι η ενοχή της παραμένει ένα άλυτο μυστήριο μέχρι και το τέλος του βιβλίου. Αυτό συνέβη κυρίως γιατί η συγγραφέας μας μετέτρεψε σε μάρτυρες της καθημερινότητας της Γκρέις από την παιδική της ακόμη ηλικία, όπου βίωσε τη βία, μεγαλώνοντας πλάι σε έναν σκληρό και αλκοολικό πατέρα, αλλά και των επόμενων χρόνων της ζωής της, τόσο ως υπηρέτρια, όσο κι ως φυλακισμένη, κατά τη διάρκεια των οποίων υπήρξε βορά του πατριαρχικού κοινωνικού της περιβάλλοντος, κι έρμαιο του κοινωνικού κατεστημένου, απ' το οποίο έπαιρνε ως ανατροφοδότηση μονάχα αμφισβήτηση και απαξίωση.
​
Ολοκληρώνοντας, νομίζω πως τα λόγια περισσεύουν κάθε φορά που πρόκειται να μιλήσω ή πιο ορθά να γράψω για κάποιο απ' τα μυθιστορήματα της Μάργκαρετ Άτγουντ. Πρόκειται για μία συγγραφέα που πάντα έχει κάτι να πει μέσα από τα γραφόμενα της στον αναγνώστη. Δεν θα πρωτοτυπήσω λέγοντας πως και το μυθιστόρημα Η ΑΛΛΗ ΓΚΡΕΪΣ είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβάσετε γιατί θα αποτελέσει έναυσμα για πολλές σκέψεις και προβληματισμούς σχετικά με την κατάχρηση εξουσίας από την πλευρά των ανδρών έναντι των γυναικών, καθώς και για την ταξική και έμφυλη βία που καλούνταν κάποτε να αντιμετωπίσουν οι γυναίκες, όντας μέλη πατριαρχικών κοινωνιών.