ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΠΙΝΟΚΙΟ του Carlo Collodi - Εκδόσεις Κάκτος

Σχολιάζει η Μαρία Κουλούρη 

«Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ...
«Ένας βασιλιάς !» θα πουν σίγουρα οι μικροί αναγνώστες.
Όχι παιδιά. Μαντέψατε λάθος.
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν … ένα κομμάτι ξύλο.»
Οι Περιπέτειες του Πινόκιο είναι ένα παραμύθι που, δεν είναι για παιδιά ή μάλλον δεν είναι μόνο για παιδιά!
Είναι ένα παραμύθι πιο πολύπλοκο και ανοιχτό για πολλές αναλύσεις και συζητήσεις.
Αρχικά οι περιπέτειες της ξύλινης μαριονέτας δημοσιεύτηκαν σε συνέχειες σε μία εφημερίδα το 1881 και εκδόθηκαν σε βιβλίο το 1883. Ο Πινόκιο γρήγορα έγινε δημοφιλής στην Ιταλία, άλλωστε η ατμόσφαιρα του βιβλίου, εκτός των χαριτωμένων περιπέτειών του, αποτυπώνει τη ζοφερή κατάσταση που επικρατούσε τότε στη χώρα. Η φτώχεια, η μιζέρια, το σαθρό σύστημα δικαιοσύνης, η κυριαρχία των δυνατών και η εκμετάλλευση των αδυνάτων, η παιδική εργασία, η έλλειψη αναγκαιότητας της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι στοιχεία που τονίζονται σε κάθε σελίδα, σχεδόν, του βιβλίου.  
Η ιστορία του Πινόκιο δεν έχει σαν κεντρική ιδέα το ψέμα και αντίστοιχα το μεγάλωμα της μύτης του, όπως έχει τονιστεί στην ταινία του Ντίσνεϊ, και όπως αναφέρεται στο παραμύθι που όλοι μας έχουμε διαβάσει. Ένας άλλος Πινόκιο σκιαγραφείται έντονα στην αυθεντική ιστορία του Carlo Collodi. Έχει καλή καρδιά, καλές προθέσεις, αλλά είναι επιρρεπής σε αταξίες, είναι ανεύθυνος και εγωιστής. Είναι αρκετά αφελής, παρασύρεται εύκολα από κακούς ενήλικες, που τάζουν τον ουρανό με τ΄ άστρα, και παρακάμπτει χωρίς δεύτερη σκέψη τις συμβουλές του πατέρα του, όχι γιατί δεν τον αγαπά, αλλά γιατί η εύκολη ζωή φαντάζει στα μάτια του πιο δελεαστική!
Στον δρόμο του βρίσκεται ο γρύλος – η φωνή της συνείδησής του – που έχει άσχημη κατάληξη αρχικά, μιας και ο Πινόκιο τον βγάζει από τη μέση με μια σφυριά στο κεφάλι. Η φωνή της συνείδησης έχει πάψει να ηχεί προσωρινά, χωρίς να νεκρώνεται αλλά εξακολουθεί να υπάρχει μέσα του και να επεμβαίνει την κατάλληλη στιγμή για να τον αφυπνίσει.

Τελικά, μάλλον ο Πινόκιο πρέπει να κάνει όλον τον κύκλο του, να ακολουθήσει την πορεία της προσωπικής του επανάστασης, ενάντια σε κάθε βούληση της οικογένειας και της κοινωνίας γενικότερα, όχι για να δημιουργήσει τη δική του προσωπικότητα, αλλά για να επιδοθεί στην ξέφρενη ανεμελιά, την χωρίς δεσμεύσεις, χωρίς υποχρεώσεις,  ακόμη και απέναντι στον εαυτό του. Και ενώ παίρνει σοβαρές αποφάσεις – όπως να συνεχίσει το σχολείο του και να δώσει βάση στην εκπαίδευσή του που θα του ανοίξει τους ορίζοντες, ή να φροντίσει τον γέρο πατέρα του που θυσιάζεται για εκείνον, συνέχεια τις αναιρεί μπρος στις δελεαστικές υποσχέσεις των απατεώνων που συναντά στον δρόμο του.
Ένα σωρό ήρωες παρελαύνουν μαζί του στις περιπέτειές του. Η καλή νεράιδα, ο γρύλος, η κουτσή Αλεπού, ο δήθεν τυφλός Γάτος, ο κύριος Μαντζαφουόκο, ο διευθυντής του τσίρκου, ο γλυκός Τόννος, ο καρχαρίας, ο υπέροχος γυμνοσάλιαγκας και οι γιατροί το Κοράκι και η Κουκουβάγια με τις εντελώς διαφορετικές και αντικρουόμενες διαγνώσεις, διανθίζουν το κείμενο δίνοντας μια δυνατή πνοή στις περιπέτειες του Πινόκιο.

«Η πεποίθησή μου είναι ότι η μαριονέτα είναι σίγουρα και πραγματικά πεθαμένη. Όμως αν υπάρχει καμία περίπτωση να μην είναι πεθαμένη, θα έπρεπε να υπάρχει μια ένδειξη ότι είναι ζωντανή.»
«Λυπάμαι που θα διαφωνήσω με τον φίλο και συνάδελφο Κοράκι», πήρε τον λόγο η Κουκουβάγια. «Κατά τη δική μου γνώμη, η μαριονέτα είναι ακόμη ζωντανή. Όμως αν υπάρχει κάποια περίπτωση να μην είναι ζωντανή, θα έπρεπε να υπάρχει κάποια ένδειξη ότι είναι πεθαμένη».

Οι περιπέτειες του Πινόκιο είναι μια κάπως στενάχωρη ιστορία και τολμώ να πω σκληρή συγχρόνως, δοσμένη όμως με άκρατη φαντασία, αλλά και χιούμορ.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι γράφτηκε μια εποχή όπου η Ιταλία προσπαθούσε να αποκτήσει εθνική συνείδηση – η ενοποίηση είχε γίνει λίγα χρόνια πριν -, όπου η φτώχεια και ο αναλφαβητισμός κυριαρχούσαν.
Ο συγγραφέας ήθελε να τονίσει την αναγκαιότητα της εκπαίδευσης των παιδιών, αλλά και την ανθρωπιά που πρέπει να είναι το κυρίαρχο στοιχείο στην πορεία μας ως άνθρωποι.
Ο Πινόκιο σαν μαριονέτα αφήνει σε άλλους να κινούν τα νήματα, επιλέγοντας εύκολους δρόμους. Γίνεται άνθρωπος όταν μαθαίνει να αγαπά αληθινά, να σέβεται και να φροντίζει τους άλλους γύρω του, να ξεχωρίζει τους αληθινούς φίλους από τους κίβδηλους και να αναλαμβάνει την ευθύνη για τις πράξεις του. Η εκπαίδευση του δίνει τα φτερά για να πετάξει μακριά από κάθε τι σάπιο, να απελευθερωθεί από τον σκληρό, χωρίς αντίκρισμα, μόχθο της καθημερινότητας και να προχωρήσει προς την αυτογνωσία!

Αξίζει να αναφερθώ στην πολύ καλή εισαγωγή του βιβλίου, τη δοσμένη από τους John Hooper και Anna Kraczyna – συγγραφέα και μεταφράστρια αντίστοιχα -, όπως και στο σημείωμα για την ελληνική έκδοση, που υπογράφεται από τη μεταφράστρια Εύη Γεροκώστα.
Όσο για τις επεξηγηματικές σημειώσεις στο τέλος του βιβλίου, μπορώ να πω, ότι αποτελούν ένα τόσο επιμορφωτικό κείμενο, που αξίζει να διαβαστεί ξανά και ξανά!

Έκδοση : Οκτώβριος 2021 - Εκδόσεις Κάκτος
 
 
 
 
 
 

Περίληψη από το οπισθόφυλλο :
​Γραμμένες στα τέλη του 19ου αιώνα ως ανάγνωσμα για παιδιά, χαρακτηρισμένες ως «ύμνος της παιδικότητας όλων των εποχών», Οι περιπέτειες του Πινόκιο αποτελούν ένα από τα πιο δημοφιλή και σημαντικά έργα της ιταλικής λογοτεχνίας. Έχοντας μεταφραστεί σε πάνω από 200 γλώσσες και έχοντας μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη με την κλασική πια ταινία του Walt Disney, η ιστορία της ξύλινης μαριονέτας που μιλάει και μπλέκεται σε διάφορες σκανταλιές και περιπέτειες, ώσπου τελικά να καταφέρει να γίνει ένα «καλό παιδί», εξακολουθεί να μαγεύει μικρούς και μεγάλους.
Στην παρούσα πλήρη μετάφραση του αυθεντικού ιταλικού κειμένου, η οποία συνοδεύεται από μια κατατοπιστική εισαγωγή και πλήθος διευκρινιστικών σημειώσεων, γίνεται προσπάθεια να διαφωτιστούν τα κρυμμένα νοήματα και υπαινιγμοί της ιστορίας και να αναδειχθούν τα καυστικά σχόλια του συγγραφέα για την κοινωνία της εποχής του, τα οποία εξακολουθούν να παραμένουν εξίσου επίκαιρα σήμερα όσο τότε.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα : 
Κάρλο Κολόντι ήταν το φιλολογικό ψευδώνυμο του Κάρλο Λορεντσίνι, Ιταλού συγγραφέα, δημοσιογράφου, μεταφραστή, κριτικού και σατιρικού, ο οποίος γεννήθηκε στη Φλωρεντία. Ένθερμος υποστηρικτής των ιδεών του Risorgimento, του κινήματος που ένωσε την Ιταλία και την ελευθέρωσε από την ξένη κυριαρχία, πολέμησε και στους δύο ιταλικούς πολέμους της Ανεξαρτησίας και υπήρξε συνιδρυτής της πατριωτικής, σατιρικής εφημερίδας IL lampione. 
Το 1875, απογοητευμένος από τους πολιτικούς της ανεξάρτητης πλέον Ιταλίας, στράφηκε στη συγγραφή παιδικών ιστοριών. Ωστόσο, δεν εγκατέλειψε τη σάτιρα, και το αριστούργημά του, Οι Περιπέτειες του Πινόκιο - που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες, ξεκινώντας το 1881, σε μια παιδική εφημερίδα και εκδόθηκε σε βιβλίο το 1883 - είναι γεμάτο με καυστικά σχόλια για την ιταλική κοινωνία, πολλά από τα οποία παραμένουν σήμερα τόσο επίκαιρα όσο και στα τέλη του 19ου αιώνα.